Það er oft talað um þjóðhagslegt mikilvægi ferðaþjónustunnar en stundum hefur skort gögnin til að styðja þá fullyrðingu, t.d. fyrir áhugasaman fulltrúa í sveitarstjórn sem vill geta séð á einum stað hverju þjónustan við ferðafólk skilar fyrir samfélagið sem hann er fulltrúi fyrir. Jóhannes Þór Skúlason, framkvæmdastjóri Samtaka ferðaþjónustunnar, nefndi þetta sem dæmi þegar hann kynnt nýtt mælaborð sem sýnir áhrif ferðaþjónustu á nærsamfélög um allt land á ráðstefnunni Þjóðhagslegt mikilvægi ferðaþjónustunnar í Hörpu í dag.
Mælaborðið er að finna á vefnum Ferðagögn. Þar eru birt margvísleg gögn um áhrif ferðaþjónustu á samfélög: atvinnutekjur, skatttekjur sveitarfélaga, um framboð og nýtingu gistirýmis og afkomu ferðaþjónustufyrirtækja eftir landshlutum og sveitarfélögum. Þetta ætti ekki aðeins að nýtast áðurnefndum sveitarstjórnarfulltrúa heldur líka kjörnum fulltrúum á Alþingi, stjórnsýslunni, greininni sjálfri – og öllum sem um hana fjalla. Gögn er meginforsenda upplýstrar umræðu og ákvarðanatöku, eins og Jóhannes Þór lagði áherslu á í kynningu sinni.
Síðasta eitt og hálfa árið hefur verið unnið að því að safna gögnum og vinna þau til birtingar á einum stað. En Jóhannes Þór tók skýrt fram að enn vantaði töluvert upp á að þessi gagnagrunnur væri fullnægjandi. Að stærstum hluta eru tölurnar frá árinu 2019 – áður en heimsfaraldurinn setti allt á hvolf. Vonast er til að hægt verði að uppfæra mælaborðið á grundvelli talna frá 2022 nú í vor og að framvegis verði byggt á gögnum frá árinu á undan. Jóhannes Þór sagði að ferðaþjónustuna vantaði miklu meira af rauntölum til að vinna með – ekki aðeins söguleg gögn.
„Gögn í ferðaþjónustu eru meginforsenda upplýstrar umræðu og faglegrar ákvarðanatöku. Við þurfum að vita eitthvað til að geta ákveðið eitthvað. Tölfræði um íslenska ferðaþjónustu hefur verið sárlega ábótavant“ sagði Jóhannes Þór á fundinum í Hörpu og bað ferðaþjónustufólk endilega að hnippa í sig ef það teldi eitthvað vanta á mælaborðið eða gera mætti betur. Forsenda þess að móta stefnu til framtíðar væri að hafa gögn. „Við getum ekki stýrt því sem við getum ekki mælt,“ sagði Jóhannes Þór.
Mörgum mun vafalítið þykja áhugavert að sjá hvað upplýsingarnar á Ferðagögnum segja um einstaka landshluta og sveitarfélög. Það kemur kannski einhverjum á óvart að þó að langflestir ferðamenn séu á höfuðborgarsvæðinu og Suðurlandi þá er ferðaþjónustan orðin stoð í atvinnulífi um allt land. Vægi greinarinnar í tekjum sveitarfélaganna er þó mjög ólíkt eftir því um hvert þeirra er að ræða og ástæðurnar eru auðvitað mjög mismunandi. Það fer ekki síst eftir stöðu annarra atvinnugreina í viðkomandi sveitarfélagi – hvort þar snúist allt um sjávarútveg, stóriðju eða hefðbundinn landbúnað. Á Akranesi og í Fjarðabyggð vinna hlutfallslega fáir við ferðaþjónustu en þar er næga aðra atvinnu að fá. Hlutur ferðaþjónustu af skatttekjum sveitarfélaga, ef ekki eru talin með framlög úr Jöfnunarsjóði, er hæstur í Mýrdalshrepp. Þar mátti rekja 44,6% skatttekna af útsvari 2019 til ferðaþjónustu, Grindavík kom næst með 15,0% og í þriðja sæti var Garðabær með 10,9% en síðasttalda sveitarfélaga er nú ekki meðal þekktustu áfangastaða ferðamanna. Augljóslega búa þar hinsvegar margir sem starfa í greininni.
