Íslenskir ráðamenn og erindrekar hafa síðustu misseri reynt að vekja athygli forsvarsfólks Evrópusambandsins á að nýsamþykktar auknar álögur á flugumferð, til að draga úr losun gróðurhúsalofttengunda, gætu haft mjög neikvæð áhrif á samgöngur til og frá Íslandi. Með breytingunni myndi samkeppnisstaða íslenskra flugfélaga versna því hærri mengunarkostnaður myndi leggjast þyngra á Icelandair og Play en þau flugfélög sem fljúga beint yfir Norður-Atlantshafið.
Tilgangur hinna nýju reglna er meðal annars að beina fólki að öðrum ferðamátum: lestarferðum og öðrum almenningssamgöngum, í staðinn fyrir flug.
Til marks um alvarleika málsins, að mati íslenskra stjórnvalda, þá sendi Katrín Jakobsdóttir, forsætisráðherra, bréf til evrópskra ráðamanna í fyrra þar sem hún lýsti „þungum áhyggjum“ af áhrifum þessara tillagna á eyríki sem reiða sig algerlega flugsamgöngur.
Einnig kom forsætisráðherra því á framfæri að fyrrnefndar tillögur muni hafa neikvæðari áhrif á verð á Íslandsflugi en annað Evrópuflug. Engu að síður voru reglurnar samþykktar af aðildarríkjum ESB líkt og Túristi greindi frá í janúar. Í framhaldinu hófu aðrir íslenskir fjölmiðlar umfjöllun um málið.
Þá óskaði Fréttablaðið eftir afriti af svari Ursulu von der Leyen, forseta framkvæmdastjórnar ESB, við bréfi forsætisráðherra og fékk blaðið það afhent í gær. Í framhaldinu var birt frétt á heimasíðu Fréttablaðsins um innihaldið en þar kom ekki fram hversu gamalt bréfið væri.
Túristi bað því um líka um afrit frá forsætisráðuneytinu og fékk það sent um hæl. Þá kemur í ljós að bréfið er 7 mánaða gamalt, skrifað 23. ágúst. Það var fyrst í desember sl. sem Evrópuþingið samþykkti þessar hertu aðgerðir.
Í bréfi forseta framkvæmdastjórnar ESB til forsætisráðherra segir að hinar nýju reglur séu aðeins viðbætur við kerfi sem sett var á laggirnar árið 2012 í þeim tilgangi að draga úr losun. Samkvæmt því kerfi fá flugfélög úthlutaðan ákveðinn fjölda losunarheimilda gjaldfrjálst en þurfa að greiða fyrir alla mengun umfram það. Hjá Icelandair hafa gjafaheimildirnar numið um þriðjungi af allri losun félagsins innan evrópskrar lofthelgi.
Nýju reglurnar, sem Evrópuþingið samþykkti í árslok 2022, kveða á um að hætt verði úthlutun gjafaheimilda og einnig verði gerð aukin krafa um notkun sjálfbærs eldsneytis. Í svari Ursulu von der Leyen segir meðal annars að Ísland sé í einstakri stöðu til framleiðslu á þess háttar eldsneyti þar sem raforkuframleiðsla hér á landi losi minna af gróðurhúsalofttegundunum en víða annars staðar.
Sérstaða Íslands ekki endilega fólgin í rekstri tengistöðvar
Forseti framkvæmdastjórnar ESB gefur í raun lítið fyrir áhyggjur íslenskra stjórnvalda um að strangari reglur verði til þess að losun frá flugi muni færast til, frá íslenskum flugfélögum sem þurfa að millilenda á Keflavíkurflugvelli og til þeirra sem fljúga beint milli Evrópu og Norður-Ameríku.
Um þetta atriði segir Ursula von der Leyen að kerfið sé þannig uppbyggt að það mismuni ekki flugfélögum sem fljúga sömu flugleið. Þar með sé tryggt að losunin færist í raun ekki frá einu svæði yfir á annað. Forseti framkvæmdastjórnar ESB bætir því við að flugfélög hafi búið við þetta kerfi í áratug og þarna sé því ekkert nýtt af nálinni.
Óhætt er að segja að með þessu svari kjósi forseti framkvæmdastjórar ESB að horfa ekki til þess að rekstur íslenskra flugfélaga og Keflavíkurflugvallar byggir á tengiflugi milli Norður-Ameríku og Evrópu. Icelandair og Play fljúga aldrei sömu flugleið og keppinautarnir yfir Atlantshafið. Íslensku félögin millilenda hér á meðan hin fara oftast beint á milli áfangastaða.
Staða Keflavíkurflugvallar sem skiptistöðvar, fyrir farþega á leið milli Norður-Ameríku og Evrópu, er því ekki tekin með inn í myndina í svari Ursulu von der Leyen.
